Het was een druk najaar! Mede door de inmiddels ingang gezette verbreding van onze belangen-behartiging, heeft de FIM haar visie en standpunten op het dossier erfgoed in de leefomgeving ingebracht bij de vaste kamercommissie voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening ten behoeve van het commissiedebat op 2 oktober jl. Onze inbreng richtte zich op twee hoofdpunten:
- Beter benutten van erfgoed en cultuurhistorie voor de urgente woonopgave (o.a. door herbestemming en transformatie) en het bouwen van aantrekkelijke, karakteristieke woonmilieus die passen bij het landschap en de gebouwde omgeving.
- Erfgoed en cultuurhistorie beter betrekken bij de aanpak water en bodem sturend.
Het debat heeft ertoe geleid dat Kamerlid Geert Gabriels (GL/PvdA) een motie heeft ingediend om het cultuurlandschapbeter te borgen in de nieuwe Nota Ruimte. De motie is aangenomen. FIM zal meedenken hoe erfgoed en cultuurlandschap beter geborgd kunnen worden in de Nota Ruimte, waarvan het concept voor de zomer naar de Kamer wordt gestuurd.
Ten behoeve van het commissiedebat Erfgoed op 17 oktober jl hebben we een gezamenlijke inbreng vanuit FIM / K’92 en FRK opgesteld. Op hoofdlijnen gingen onze standpunten over:
- Goede financiële basis en integraal stelsel voor de monumentenzorg
- Kwaliteit in de keten: voldoende capaciteit, kennis en kunde
- Benutten van erfgoed en cultuur voor ruimtelijke opgaven (interdepartementale samenwerking)
- Negatieve versterking kabinetsmaatregelen (BTW-verhoging, giftenaftrek, korting subsidies)
In een eerder nieuwsbericht op de FIM-website is onze gezamenlijke inbreng terug te lezen: https://fimnederland.nl/actualiteit/fi/
In aanloop naar het Wetgevingsoverleg Cultuur op 11 november hebben wij de Tweede Kamerleden gewezen op de negatieve impact van de noodmaatregel om het subsidiepercentage in de SIM met 10% te verlagen. Wij vinden dit “penny wise pound foolish”, omdat de rekening voor onderhoud naar volgende jaren wordt vooruitgeschoven, wat op termijn zal leiden tot hogere (restauratie)kosten. Onze dringende oproep aan Kamerleden was dan ook om de minister ervan te overtuigen met structurele oplossingen te komen voor de tekorten op de SIM en decentrale restauratieregelingen. Kamerlid Don Ceder (CU) heeft een amendement ingediend om eenmalig extra 10 miljoen euro vrij te maken in 2025 voor grote restauratie opgaven, waaronder kerken.
Tijdens de onderhandelingen over een gewijzigde OCW-begroting met doel om een aanzienlijk deel van de onderwijsbezuinigingen terug te draaien, is er in het amendement van Bontebal cs (36 600 VIII -nummer 141) ook ruimte gevonden om te investeren in de restauratieopgaven van grote monumentale kerken. Per jaar trekt het kabinet structureel 5 miljoen euro uit voor religieus erfgoed. Hierdoor is het amendement van lid Ceder (zie bericht terugblik belangenbehartiging hieronder) ingetrokken en niet in stemming gebracht.
In de toelichting op het amendement Bontebal cs staat het volgende over deze uitgave:
Er wordt 5 miljoen euro structureel beschikbaar gesteld voor religieus cultureel erfgoed. Deze verhoging is bestemd voor een specifieke regeling voor onderhoud van grote monumentale kerken. Deze monumenten komen in de reguliere subsidieregeling voor instandhouding onvoldoende aan bod. Met een structurele regeling kan planmatig aanvullende subsidie verdeeld worden om de uitdagingen van grote monumentale kerkgebouwen het hoofd te bieden.
Hoewel FIM in haar standpuntformulering over de verbetering van het financiële stelsel niet expliciet een aparte regeling voor religieus erfgoed heeft benoemd, zijn wij van mening dat “alle beetjes helpen” in deze tijden van bezuinigingen. Ook in het licht van de 10% verlaging van het subsidiepercentage van de SIM, en het hoge aantal afgewezen SIM-aanvragen onder monumentale kerken, blijft deze categorie het “zorgenkindje” van het monumentenbestand.
Het FIM-bestuur ziet dit als een eerste stap in de goede richting waarin uiteindelijk alle soorten monumenten voldoende (private en publieke) middelen tot hun beschikking zouden moeten krijgen voor hun duurzame instandhoudingsopgave: of die nu groot of klein is.
Tijdens het Tweeminutendebat Erfgoed op 3 december is er een aantal moties ingediend, waaronder die van de leden Mohandis (PvdA-GL)en Ceder (CU) onze volle steun genieten. Op 10 december is gestemd over de moties. De eerste motie van Mohandis die de minister oproept om te onderzoeken om een integrale subsidieregeling (vanuit meerdere ministeries) te realiseren waarmee het belang van erfgoed voor de fysieke leefomgeving wordt versterkt, is aangenomen (alleen de PVV stemde tegen). Twee andere moties van Mohandis werden aangehouden en nog niet in stemming gebracht: zijn motie over rijksfinanciering van restauraties als decentrale overheden meer dan de helft cofinancieren en de tweede motie over het handhaven van de doelstelling van 10% restauratieachterstand. Minister Bruins had deze moties ontraden, omdat er binnen het bestaande budget geen geld is om ze uit te voeren. In het eerdere erfgoeddebat had de Minister te kennen gegeven de doelstelling op zich niet los te willen laten en te zien als het uitgangspunt van het langjarige regeringsbeleid voor de monumentenzorg.
De motie van Don Ceder om te onderzoeken of een tijdelijke verhoging van de financiering van de restauratie van grote monumenten is te realiseren, kon eveneens op steun rekenen van een meerderheid van de Kamer, waaronder ook coalitiepartijen VVD en BBB. De Minister zal hierop terugkomen in een brief aan de Kamer vóór de zomer van 2025. In deze brief zal hij eveneens nader ingaan op de continuering van het Programma Toekomst Religieus Erfgoed. Hij vroeg de heer Ceder daarom zijn motie over dit onderwerp aan te houden totdat de brief hierover is verschenen.
De minister van OCW komt in het tweede kwartaal van 2025 met zijn ‘Erfgoedbrief’ waarin hij met voorstellen komt voor mogelijke aanpassingen en verbeteringen van het financiële stelsel van de monumentenzorg. FIM zal blijven benadrukken dat de structurele tekorten op de SIM als ook de problematiek van de grote restauratieopgaven hoge prioriteit van de Minister en Kamer verdienen. Eveneens zal minister Bruins in zijn erfgoedbrief met een voorstel komen over de voortgang van het Programma Toekomst Religieus Erfgoed.
Via de FIM-flits zullen wij onze leden op de hoogte houden van de beleidsontwikkelingen in Den Haag.