Beste FIM-leden,
Via deze uitgebreide Fim-flits houden we u graag op de hoogte van onze werkzaamheden. We besteden vandaag speciale aandacht aan ‘grote opgaven’, met onder andere een interview met Hans Jacobs, senior relatiemanager Strategie & Omgeving/Fondsontwikkelaar bij het NRF en een casusuitlichting van Museum Prinsenhof Delft. Én een reminder om je aan te melden voor de ALV!
Tussenrapportage
Restauratieopgave
Vorige week is het tussenrapport Onderzoek restauratieopgave niet-woonhuis-rijksmonumenten overhandigd aan staatssecretaris Fleur Gräper en het Interprovinciaal Overleg (IPO). In de begeleidende Kamerbrief geeft de staatssecretaris een voorlopige duiding van de uitkomsten. Om de restauratie-achterstand bij niet-woonhuizen van 14,6% naar een aanvaardbare achterstand van 10% terug te brengen is de aankomende 10 jaar ruim € 770 miljoen nodig boven op de bestaande financiering van € 450 miljoen. In totaal gaat het om een bedrag van € 1,22 miljard.
In het onderzoek zijn de kosten voor interieurherstel en herstel van fundering maar gedeeltelijk meegenomen. Kosten voor verduurzaming en toegankelijkheid en de aanwijzing van nieuwe monumenten zijn niet meegenomen. De staatssecretaris schrijft in haar brief dat het beschikbare budget van rijk en provincies voor de restauraties van grote en groene monumenten niet voldoende is. Het tussenrapport bevestigt dit. Deze categorieën verdienen daarom apart aandacht, schrijft zij.
Net als de gezamenlijke provincies pleit het FIM-bestuur er bij het Rijk voor om de financiering voor de restauratieopgave van bijzondere monumenten (waaronder grote en groene) voor de langere termijn te regelen, in een structurele regeling bij voorkeur met langere doorlooptijden dan nu. Als gesprekspartner is de FIM betrokken bij de Verkenning financieringsstelsel van de monumentenzorg. Dit tussenrapport geeft een goed inzicht in de absolute ondergrens die nodig is om het stelsel van onze monumentenzorg structureel te versterken. In onze belangenbehartiging naar de Tweede Kamer en het nieuwe kabinet toe zal de FIM dit blijven benadrukken.
In gesprek met Hans Jacobs
(Nationaal Restauratiefonds)
Hans Jacobs is senior relatiemanager Strategie & Omgeving/Fondsontwikkelaar bij het Nationaal Restauratiefonds. Vanuit de FIM wilden we graag met hem in gesprek met betrekking tot de grote opgaven waar beheerders van rijksmonumenten tegenaan lopen en hoe het Restauratiefonds ondersteuning biedt
Wat is de route bij het Restauratiefonds als ik met mijn rijksmonument(ten) voor een grote opgave sta?
“Een grootschalige restauratie en/of herbestemming van één of meerdere rijksmonumenten is vaak omvangrijk en complex. Bovendien zit er veel tijd tussen de plan- en de realisatiefase. Voor de aanvraag van een Restauratiefondsplus-hypotheek (minimum rentepercentage 1,5%) zijn diverse stukken nodig zoals een businessplan en een taxatierapport. Neem daarom vroeg in het proces contact op met onze accountmanagers (per regio). Naarmate het project concreter wordt is het contact steeds intensiever. Tijdens de planfase is het mogelijk om de Restauratiefondsplus-hypotheek te reserveren. Met een reservering heeft de eigenaar in een vroeg stadium zekerheid over de beschikbaarheid van een laagrentende lening. De daadwerkelijke aanvraag voor de Restauratiefondsplus-hypotheek kan online.”
Welke verschillende vormen van financiering zijn er mogelijk?
“Het Restauratiefonds verstrekt laagrentende leningen voor grootschalige restauratie en verduurzaming van rijksmonumenten. Tevens kunnen wij aanvullend een marktconforme Monumenten-hypotheek verstrekken. Ook betaalt het Restauratiefonds rijkssubsidies (o.a. Sim, Iconen-regeling) uit en zetten wij desgewenst ons netwerk bij provincies en gemeenten in om, waar mogelijk, regionale subsidies te benutten. Onze accountmanagers zijn goed ik het combineren van financieringsbronnen en doen er alles aan om ingewikkelde opgaves wel mogelijk te maken. Op dit moment loopt de “Verkenning Financiering Monumentenzorg” o.l.v. het ministerie van OCW. Het Restauratiefonds is hier nauw bij betrokken. Op dit moment wordt ondergezocht wat de mogelijkheden zijn om bestaande leen-instrumenten geschikt te maken voor hele grote opgaven (>€15 mio restauratie en > €5 mio verduurzaming). Denk bijvoorbeeld aan de Van Gendt Hallen in Amsterdam, Kleiwarenfabriek Nieuw Werklust in Hazerswoude-Rijndijk of Kloosterdorp Steyl aan de Maas. De uitkomst van het onderzoek is voor de zomer bekend”.
Is er een regeling voor acute problematiek – verduurzaaming op korte termijn of funderingsproblemen bijvoorbeeld?
“Onze financieringen kunnen op ieder moment aangevraagd worden, anders dan bij subsidies waar sprake is van een vaste aanvraagprocedure. De Restauratiefondsplus-hypotheek kan worden ingezet voor funderinsherstel. Met de Duurzame Monumentenplus-Leningen stimuleren we eigenaren bij het kwalitatief verduurzamen van hun rijksmonument. Investeringen in een energiebesparend alternatief voor fossiele brandstof zoals gas kan hier ook onder vallen. We zijn in staat om snel te schakelen. We zijn een platte, compacte organisatie met hele korte lijnen.”
Wat zou het Restauratiefonds graag nog onder de aandacht willen brengen met betrekking tot ‘grote opgaven’ voor onze achterban?
“Het Restauratiefonds is géén bank, maar een financier met een maatschappelijke opgave; het bevorderen van herstel en behoud van monumenten, oftewel duurzaam investeren in een mooi en herkenbaar Nederland. Onze jarenlange ervaring, expertise van de (financierings-)markt voor monumenten en netwerk maakt dat het Restauratiefonds regelmatig wel bereid is om te financieren, daar waar een reguliere bank dat niet is. Maatwerk is onze standaard. Door de combinatie van de laagrentende lening en de marktconforme Monumenten-hypotheek kan het Restauratiefonds zelfstandig financieren. Bij grote opgaves trekken we vaak op met reguliere banken. In dat geval kunnen wij de financiering op basis van een 2e hypotheek vertrekken, waardoor banken wel bereid zijn om in te stappen”.
Wat was de bijdrage van het Restauratiefonds aan het advies van de Raad voor de levensomgeving en infrastructuur?
“Ik ben namens het Restauratiefonds geïnterviewd door de projectleider van het recent uitgebrachte advies van de Rli (Goed Gefundeerd, februari 2024). Ik heb onder meer gepleit voor extra aandacht voor monumenten. Juist monumenten ondervinden de gevolgen van klimaatverandering. Denk bijvoorbeeld aan monumenten in lager gelegen historische binnensteden of panden met eeuwenoude fundering gecombineerd met droogte. Het kabinet, diverse ministeries (o.a. het ministerie van OCW) en private partijen gaan aan de slag met een nationale aanpak voor funderingsherstel. Het is belangrijk dat wij ons zelf als sector goed positioneren in dit proces. Dat betekent dat we vanaf de start aangesloten zijn bij de zoektocht naar oplossingen en daar ook aan kunnen bijdragen met monument-specifieke kennis en bestaande, goed functionerende ketens.”
Ten slotte, heb je een voorbeeld van een recent succesvol restauratieproject?Ongeveer een half jaar geleden is de grootschalige restauratie (circa 1,5 jaar) van de rijksmonumentale Koepelgevangenis in Haarlem afgerond. Absoluut geen standaard aanvraag, maar het is wel gelukt. Het resultaat is een unieke plek voor de stad waar mensen heel graag wonen, werken en ontspannen.
Casus: Museum Prinsenhof
Dwarsdoorsnede entree Museum Prinsenhof Delft, architectenbureau BiermanHenket
Op 27 februari jongstleden was er een FIM-bijeenkomst over de financiering van de zeer grote monumenten, en een casus die we willen uitlichten in deze flits is het project van de verbouwing en vernieuwing van het Museum Prinsenhof Delft.
Onderdelen van deze integrale verbouwing gaan over de verbinding met de stad en verbetering van de toegang voor mensen met een fysieke beperking. Ook staat duurzaamheid op de agenda: het museum gaat van het gas af en wordt waar mogelijk geïsoleerd. De verbeterde klimaatcontrole zal ook het bezoek aangenamer moeten maken. Zoals u begrijpt is dat niet zomaar voor elkaar in een voormalig middeleeuws klooster.
Om dit te realiseren is er een flinke begroting nodig en daarom is er een brede wervingscampagne uitgezet. Denk hierbij aan steun vanuit de gemeente Delft ,de provincie Zuid-Holland, maar ook particuliere steun en de VriendenLoterij. Een klein deel van de begroting (1%) wordt door de SIM verstrekt, maar dat staat eigenlijk niet in verhouding met de rest. Dit toont meteen aan hoe belangrijk het is om deze regeling op orde te hebben – want zelfs met een campagne zoals het Prinsenhof heeft gevoerd is het noodzaak dat het Rijks bijspringt, en dat de SIM een groter stuk van de taart moet zijn.
De grote opgaven waar het Prinsenhof tegen aanloopt zijn niet uniek – de casus draagt bij aan de zichtbaarheid van deze pijnpunten voor gelijkwaardige projecten én de hele sector. De FIM maakt zich hard om aan de hand van voorbeelden zoals dit de rol van de SIM en andere financieringsvormen te onderstrepen in haar belangenbehartiging.
Belangenbehartiging in Den Haag
Het geplande commissiedebat op 11 april over Cultuur & Media ging te elfder ure alleen over Media en dan met name over de toekomst van de publieke omroep. Het cultuurdebat – waaronder ook erfgoed valt – zal nu plaatsvinden op 20 juni. Dit zal de eerste gelegenheid worden waarop de Kamer inhoudelijk kan debatteren over het tussenrapport en het financieringsstelsel van de monumentenzorg in zijn algemeen. Wij verwachten dat de tweede Kamerbrief over de Verkenning van het financieringsstelsel dan ook op de agenda staat. Uiteraard zal de FIM met een inhoudelijke inbreng komen voor dit belangrijke debat.
De publicatie van het tussenrapport naar de restauratieopgave en de Kamerbrief over Immaterieel Erfgoed heeft de FIM aangegrepen om de Kamerleden een informatiepakket over Cultureel Erfgoed te sturen met een begeleidende brief
Samen met Kunsten ’92 en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit (FRK) bereidt het FIM-bestuur een inhoudelijke inbreng voor op de contourennotitie Nota Ruimte t.b.v. het R.O.-debat op 22 mei. In een volgende FIM-flits zullen we hier nader op ingaan.
Reminder: ALV 24-04-2024
U heeft onlangs per maileen uitnodiging gekregen om onze ALV op 24 april 2024 bij te wonen. We horen graag of u, of iemand van uw organisatie erbij kan zijn! Aanmelden kan via info@fimnederland.nl