De Federatie Instandhouding Monumenten (FIM) heeft gereageerd op het onlangs door de fracties PVV, VVD, NSC en BBB gepresenteerde Hoofdlijnenakkoord. Hieronder leest u onze volledige reactie:
In en op de diverse media verschijnen al dagenlang analyses van de hoofdpunten in dit akkoord (en uit de budgettaire bijlage) en de effecten hiervan op de diverse sectoren. Zo gaf VNG al een reactie wat dit voor gemeenten betekent en heeft ook Kunsten’92 een eerste reactie gegeven hoe dit de kunst- en cultuursector raakt. Terecht, want zowel gemeenten als de cultuursector worden direct genoemd in het hoofdlijnenakkoord en kunnen meetbare effecten analyseren uit de budgettaire bijlage.
VNG geeft bijvoorbeeld aan dat ze klaar staan om het hoofdlijnenakkoord handen en voeten te geven. Dat punten als wonen, bestaanszekerheid en goed bestuur, herkenbaar zijn, maar dat er ook zorgen zijn over de effecten van het asielbeleid op korte termijn.
Ook Kunsten ’92 uit zorgen, onder andere over de verhoging van het lage btw-tarief op culturele goederen en diensten (met uitzondering van bioscopen en dagrecreatie) en de diverse taakstellende bezuiniging en op subsidieposten en de Nederlands Publieke Omroep.
Erfgoed is natuurlijk maar een ‘niche’ in de cultuursector of in de grote ruimtelijke ordeningsopgaven, maar wel een hele belangrijke! Erfgoed raakt ons namelijk dagelijks: het is alles waar wij, als maatschappij, waarde aan toekennen. Van plek, tot verhaal, van gebouw tot groenstructuur.
Een cadeau uit het verleden dat waarde toevoegt aan ons dagelijks leven.
Dus vinden wij als FIM het belangrijk ook een analyse maken van het hoofdlijnenakkoord: waar raakt dit akkoord onze erfgoedsector?
Het hoofdlijnenakkoord 2024 – 2028, ‘Hoop, lef en trots’, begint met de zinnen:
“Nederland is een prachtig land. Een land om trots op te zijn.”
Dat biedt hoop voor erfgoed: vindt u niet? Zelfs al worden termen als monument, erfgoed, archeologie en cultuurhistorie niet genoemd. Laten we het voor nu maar scharen onder stedenbouwkundige kwaliteit en cultuurlandschap, dat staat namelijk wel genoemd.
Zo zien we een aantal punten die ook van invloed (kunnen) zijn op ons cultureel erfgoed. Wij lezen:
— “Er komt een coördinerend minister, die regie voert op de ruimtelijke ordening en op waar hoeveel woningen gebouwd moeten worden.”
— “De bestaande woningvoorraad beter benutten door herbestemming van bestaande gebouwen te verruimen en … juridisch te verankeren (herbestemming kantoor- en bedrijfspanden, optopping, splitsing van woningen, ‘familie-wonen’, woningdelen, gedogen recreatiewoningen permanent …).”
— “Zorgen dat er meer grond beschikbaar is (‘straatje erbij’, binnenstedelijk en buitenstedelijk); in nieuw te bestemmen gebieden gaat woningbouw, … , boven windmolens. Toekomstbestendig bouwen en rekening houden met water, bodem, landschap, stedenbouwkundige kwaliteit.”
— “Versnellen van procedures: beperken beroepsmogelijkheden, voldoende beschikbaarheid locaties, grond en financiële / fiscale prikkels, beperken regels die bouwen in het buitengebied, bijvoorbeeld op eigen erf, onnodig belemmeren, aanpak van knelpunten rond capaciteit en kennis).”
— “De Nederlandse natuur en ons, door boeren en tuinders gecreëerde en onderhouden, cultuurlandschap is prachtig. Daar waar nodig werken we gebiedsgericht aan instandhouding. We versterken onze directe leefomgeving en zorgen voor landbouwinclusieve natuur.”
— “Het helpen van mensen en kleine ondernemers bij het verduurzamen van hun woningen en bedrijfspanden.”
— “De adaptatie-aanpak wordt geactualiseerd, met in ieder geval aandacht voor: … funderingsschade aan gebouwen en infrastructuur … .”
Wat betekent dit nu? Nou, om heel eerlijk te zijn, weten we dat nog niet: tenslotte, ‘een straatje erbij’ is wat anders dan ‘benutten van bestaande gebouwen’ en ‘cultuurlandschap instandhouden’ kan natuurlijk in conflict komen met ‘beperken van regels in het buitengebied’.
Wel zien we kansen voor verduurzaming van erfgoed middels maatwerk (waar wenselijk en haalbaar) en zijn we blij dat ‘funderingsschade’ specifiek is benoemd.
Meer specifiek is wel de budgettaire bijlage en deze willen we dus ook op een aantal punten voor u aanhalen:
— “Op begrotingen staan een groot aantal subsidiebudgetten terwijl de effectiviteit en doelmatigheid van de middelen vaak niet of onvoldoende zijn bewezen. Voorbeelden zijn subsidies voor gezonde leefstijl, inclusiviteit, participatie en medezeggenschap.” Er wordt voorgesteld om de komende jaren deze subsidies af te bouwen tot -1000 mln.
— “Afschaffen van het Btw-tarief culturele goederen en diensten, uitgezonderd bioscopen en dagrecreatie (-953 mln. per 2026).”
— “Beperken giftenaftrek IB en Vpb per direct -100 mln. en groeiend in 2027 naar ‘250 mln. in 2028.”
— “Bezuinigingen op het Nationaal Groenfonds, Transitiefonds en Klimaatfonds.”
De FIM zal komende tijd nauw in de gaten houden wat dit betekent en in gesprek blijven met de ministeries van onder andere OCW en BZK.