Wetgevingsoverleg cultuur Tweede Kamer – 14 november
Maandag 14 november jl. voerde de Tweede Kamer het wetgevingsoverleg Cultuur met Staatssecretaris Uslu. Het kabinet investeert deze periode 170 miljoen euro extra in cultuur, voor blijvende en structurele investeringen in de sector. In aanloop naar dit WGO heeft de FIM bij de Tweede Kamerleden een aantal belangrijke aandachtspunten voor erfgoed en monumentenzorg onder de aandacht gebracht. Ten eerste het structurele tekort op de SIM; ten tweede het benutten van erfgoed en monumenten als verbindende waarde in ruimtelijke en maatschappelijke opgaven; als derde punt het bevorderen en ondersteunen van vakmanschap via specialistisch onderwijs voor de erfgoedsector en als laatste punt: herbestemming van monumenten bevorderen en ondersteunen, o.a. door de financiering van complexe en/of meerjarige instandhoudingsopgaven te vergemakkelijken door verhoging van de achterborg-garantie.
In haar Meerjarenbrief kondigde de staatssecretaris al enkele maatregelen aan om een aantal van bovengenoemde zorgen op te lossen. Zoals de verhoging van het SIM-plafond met 20 miljoen euro per jaar t/m 2025 en de voortzetting van het programma Erfgoed Deal tot einde 2025. Over beide voorstellen is de FIM uiteraard zeer te spreken.
Andere punten die tijdens het WGO wat betreft erfgoed en monumentenzorg aan bod kwamen:
– Verkenning financieringsstelsel monumentenzorg: staatssecretaris verwacht de uitkomsten van de aangekondigde verkenning naar het stelsel begin 2023 naar de Kamer te sturen. Met de bouwstenen die dat oplevert, wil Uslu de kwaliteit, samenhang en stabiliteit binnen het stelsel verder versterken. Het vraagstuk over de restauratie van grote iconische monumenten, zoals Artis, zal nadrukkelijk worden meegenomen in die verkenning van het financieringsstelsel.
– Herbestemming van monumenten: staatssecretaris onderkent dat de herbestemming van monumenten een bijdrage zou kunnen leveren aan de woningbouwopgave. Er zijn al contacten tussen de ministeries van OCW en van BZK over de woningbouwopgave en ook over de verduurzamingsopgave die daarmee verband houdt. Uslu zegt toe het belang van de herbestemming daarbij te blijven benadrukken.
– Maatschappelijke opgaven: de cultuursector heeft andere beleidsvelden veel te bieden. Deze kansen moeten beter benut worden, vindt ook de staatssecretaris. Daarom is OCW bijvoorbeeld betrokken bij het programma Mooi Nederland van minister Hugo de Jonge. Omgang met erfgoed en cultuurlandschap maken daar onderdeel van uit. Ook is OCW aangehaakt bij het Europees programma New European Bauhaus. Kamer verzoekt de staatssecretaris meer inzet om andere ministeries te overtuigen van de kracht en kansen die de cultuursector te bieden heeft om maatschappelijke opgaven aan te pakken, en daar ook budget voor vrij te maken. Maar ook om de departementen BZK, EZK en LNV te betrekken bij de instandhouding van iconische monumenten.
– Opleiden van restauratievaklieden: staatssecretaris is met de uitvoerende en onderwijspartijen in gesprek over hoe dit voor te zetten en te verbeteren, onder meer door steun aan het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen. Dit is een lopend proces en de problemen zijn helder. Tevens gaat Uslu in gesprek met minister Dijkgraaf om betrokkenheid van het bekostigd onderwijs bij restauratieopleidingen te verbeteren en de instroom te verhogen.
– Stijging energiekosten: zorgen over de gestegen energielasten voor de cultuursector worden door Uslu zeer zeker onderkend. Aanpak van dit probleem is echter onderdeel van een veel bredere aanpak waarvoor het kabinet nog dit jaar met voorstellen komt. De DUMAVA-regeling (van BZK) is voor dit jaar al overtekend, maar de staatssecretaris gaat met BZK in gesprek om te kijken of het extra toegezegde budget vanaf 2024 eerder ingezet kan worden om verduurzaming van maatschappelijk vastgoed en monumenten extra te stimuleren en te versnellen.
– Immaterieel erfgoed: Nu het tien jaar geleden is dat Nederland het UNESCO-verdrag heeft ondertekend, is het een goed moment om te kijken naar de werking van het immaterieel erfgoedveld. De staatssecretaris gaat dit onderzoek in 2023 laten uitvoeren en zal de Kamer hier in 2023 over informeren.
– Religieus erfgoed: de Kamer vindt dat een duidelijke rol van de overheid gewenst blijft bij de aanpak van leegstand van kerkelijke monumenten en vraagt om een vervolg op de Kerkenvisies. De staatssecretaris zegt tot dit onderwerp mee te nemen in haar beleidsreactie op de Beleidsdoorlichting Erfgoed die begin 2023 komt. Mogelijke financiële aspecten worden betrokken bij de verkenning naar de financiering van de monumentenzorg. Dit is ook in de eerste helft van 2023 voorzien.
– Erfgoed in Caribisch gebied: In Europees Nederland hebben Werelderfgoedsites voorrang binnen de Sim. Voor sites in Caribisch Nederland zijn via het NRF leningen beschikbaar. De staatssecretaris heeft het budget hiervoor verhoogd naar 10 miljoen euro. Bij de herziening van de subsidiëring van monumenten zal de specifieke positie van het werelderfgoed nadrukkelijk worden meegenomen.
FIM werkt in de aankomende weken aan een reactie op de Beleidsdoorlichting Erfgoed. In deze brief blijven we aandacht vragen voor bovengenoemde aspecten, zoals versterking van het financieringsstelsel (structureel tekort op de SIM en de positie van de zeer grote monumenten), stimulering van de verduurzaming van erfgoed (tegemoetkomding in stijgende energielasten), herbestemming van monumenten (woningopgave) en structurele ondersteuning van restauratieopleidingen. Via de FIM-flits zullen wij de leden op de hoogte houden van onze inbreng.